Referendarz sądowy ma w określonym zakresie kompetencje sądu. Jest, podobnie jak sąd, niezależny w swych orzeczeniach. W przeciwieństwie do sędziów, referendarze sądowi nie są jednak tak mocno ograniczeni w kwestii zajmowania pewnych stanowisk, które mogłyby teoretycznie kolidować z obowiązkami referendarza. Mogą na przykład należeć do partii politycznej, co w przypadku sędziego jest wykluczone, a także prowadzić samodzielną działalność gospodarczą. Istnieje jednak warunek, że praca ta nie powinna kolidować z działaniami w zakresie prawa. Referendarz ma spore kompetencje w różnego typu postępowaniach, zarówno cywilnym, jak i karnym, a także administracyjnym, wykonawczym i dotyczącym wykroczeń. W postępowaniu cywilnym referendarz sądowy rozpatruje sprawy dotyczące zwolnienia z kosztów sądowych oraz dokonuje określenia owych kosztów. Referent sądowy zajmuje się także ustanowieniem kuratora w niektórych przypadkach, stwierdza prawomocność ustanowionych orzeczeń, a także prowadzi czynności dotyczące upomnień oraz zajmuje się wprowadzaniem spraw do rejestrów oraz ksiąg wieczystych. Zajmuje się także prawem spadkowym, kwestiami opłat, rozstrzyga o kwestiach egzekucji wyroków, ma także wiele, wiele innych kompetencji. Wiele uprawnień posiada także referendarz sądowy w kwestii postępowania karnego. Wydaje on postanowienia dotyczące przebiegu sprawy, takie jak na przykład jej umorzenie, przekazuje sprawę do mediacji, rozpoznaje wnioski zainteresowanych stron, kontroluje poprawność wniosków formalnych i tak jak w kwestii prawa cywilnego– i tu zajmuje się kwestią ewentualnego zwolnienia z kosztów sądowych. Referendarz sadowy zajmuje się także sprawami z zakresu postępowania karnego wykonawczego, za wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądów. Na tym nie koniec. Prowadzi także mediacje w postępowaniu administracyjnosądowym. To jednak nadal jedynie niektóre z jego uprawnień. Są one dosyć szerokie i jak wspomnieliśmy – orzeczenia referendarza sądowego są niezawisłe. Jednak oczywiście można się do niech odwołać. W jaki sposób? Wystarczy skarga do sądu rejonowego. Skarga ta powoduje wstrzymanie pewnego typu egzekucji. Ze względu na wysokie stanowisko i ważne obowiązki, referendarzem nie może zostać każdy. Po pierwsze osoba ta musi mieć ukończone studia z zakresu prawa oraz przez minimum trzy lata pracować na stanowisku, które ma związek z tworzeniem bądź stosowaniem prawa. Warunkiem podstawowym jest także posiadanie obywatelstwa polskiego oraz nieskazitelnej opinii. Kandydatów wybiera się na drodze ogłaszanego konkursu na drodze pisemnej. Najpierw przechodzi się test, a następnie poddaje się sprawdzianowi rozwiązania dwóch kazusów. Referendarz jest mianowany na stanowisko przez prezesa sądu apelacyjnego. Awansem zawodowym jest w jego wypadku stanowisko starszego referendarza sądowego, które można objąć po 10 latach sprawowania tego urzędu bez skazy. Referendarz sądowy to naprawdę wymagający zawód. Wykonuje on zadania z zakresu ochrony prawnej, ale takie, które nie dotyczą wymiaru sprawiedliwości. Posiadane kompetencje z zakresu czynności kompetencyjnych sądu czynią z tego zawodu w pewnym sensie zajęcie dla elit. Jednak dla osoby inteligentnej, wytrwałej i uczciwej – droga kariery jest otwarta.